Đoàn người nối nhau lên núi. Đường hẹp, gập ghềnh chênh vênh, phía trước là đỉnh núi cao 2850 mét, khi ẩn khi hiện.
Họ đi chậm rãi, đúng ra không phải chậm rãi mà bởi họ không thể đi nhanh hơn được. Hai nhà sư Tây Tạng, dáng người to lớn, đi trước dẫn đường, thỉnh thoảng dừng lại để chờ mọi người. Chỉ khi ngồi nghỉ họ mới nói chuyện, còn thì lặng lẽ đi, cái mệt đã khiến cho người ta trở nên ít lời.
Sương bay là là, càng lên cao nhiệt độ càng xuống thấp. Đoàn người phải luôn dừng lại nghỉ. Hai nhà sư nhìn mọi người, cười thân thiện. Một người hỏi sư thông qua một người biết tiếng Tây Tạng, “Sư có nhớ Tây Tạng không?”. Và sư trả lời, cũng thông qua phiên dịch, “Ba mẹ tôi đã qua đời. Tôi có ba anh em hiện đang sống bên đó. Thỉnh thoảng thấy nhớ quê hương, nhất là khi hay tin người Trung Quốc đàn áp xứ sở của mình.” Một người khác trong đoàn nghe buồn, thấy xốn xang. Số phận của những con người, của một nền văn hóa, của một dân tộc, đôi khi trở thành những quân bài trong tay các ông lớn.
Hai nhà sư trốn đến tỵ nạn ở đây đã hai mươi năm, sau khi bị Trung Quốc cầm tù một thời gian. Họ sống trong hai cái thất nhỏ dựng bên triền núi. Thất được ghép bằng đá, bên trong trát đất để cho gió khỏi lồng vào, thấp lè tè, vừa đủ làm nơi ngủ nghỉ và bái lạy. Suốt ngày im lìm, nửa khuất nửa hiện dưới những lùm cây. Sự tạm bợ của cõi đời được thể hiện sống động nơi đây.
Đoàn người dừng lại bên triền núi, phía dưới là vực sâu. Một người nói, “đứng trước biển hay trên núi cao thấy mình thật nhỏ bé.” Người thứ hai lập lại ý trên bằng một cách nói khác, “Thấy mình không là gì cả phải không?” Và người thứ ba nói, không phải để nhấn mạnh ý trên, mà nhằm “vặn vẹo” người thứ hai, “không phải suốt ngày ở trong phòng rồi xem mình là trung tâm của vũ trụ à!”. Người thứ ba có vẻ đã đời khi nói được câu ấy. Người thứ hai thấy hơi buồn một chút, muốn ăn miếng trả miếng nhưng rồi thôi, chẳng hơi đâu lại đi hơn thua những điều không đâu, khi mọi người đều đồng hành cùng chuyến đi, và khi cũng vừa nói xong câu, “thấy mình chẳng là gì cả”.
Một người trượt ngã. Mọi người dừng lại chờ. Nhà sư Tây Tạng mang giúp hành lý. Đồng hành không có nghĩa chỉ là đi với nhau mà còn phải nương tựa vào nhau, không phải chỉ tìm đến cái đích của chuyến đi mà còn chia sẻ với nhau trong chuyến đi. Vậy nên có lý gì khi đi cùng mà còn muốn lời lẽ nặng nhẹ với nhau.
Họ lên đến đỉnh núi. Trời đang nắng bỗng chốc sầm tối lại vì sương mù, cách nhau vài mét không còn nhìn thấy nhau nữa. Rồi mưa, lạnh và lại nắng. Thời tiết thay đổi liên tục, trong một thời gian ngắn đã có đủ bốn mùa. Sự thay đổi nhanh chóng đó khiến người ta thấy lạ lẫm, đôi khi thích thú, và đôi khi khiến người ta suy nghĩ sâu hơn về bản chất của cuộc đời.
Mặt trời thoát khỏi mây, hắt nắng lên bãi cỏ xanh rì. Mấy chú lừa thồ hàng lên núi, tranh thủ gặm cỏ trong thời gian chủ mình nghỉ ngơi. Phía bên kia là một ngọn núi cao hơn, có tuyết phủ. Cách nhau một ngọn núi mà bên này là bãi cỏ, còn bên kia là ngọn núi đá tuyết phủ. Nằm sát bên nhau nhưng rất khác nhau.
Một vài người chớp hình. Cái triền núi giá lạnh và thiếu sự sống bên kia dưới ánh nắng đã trở thành một bức tranh ngoạn mục. Có người thích ghi lại những tấm hình trước cái nền thiên nhiên lạnh lẽo đó, và rồi cảm thấy vô lý về sau. Một người lập lại câu nói “đứng ở đây thấy mình như là trung tâm của vũ trụ” với nụ cười đầy châm biếm. Hơn thua và gây hấn đôi khi là sở thích của một số người, dù ở đâu và trong hoàn cảnh nào.
Hai nhà sư Tây Tạng đi kiếm củi để nấu trà cho mọi người uống. Họ đi xuống vực núi, mong manh, chìm khuất trong màn sương khói. Đám quạ vỗ cánh soàn soạt, dáo dác bay, kêu inh ỏi. Hình như chúng vừa bàn bạc một việc gì đó và đang tranh cãi. Tiếng tranh cãi thường hay khó nghe! Một người tách khỏi đoàn, lang thang bên triền núi, cảm thấy dễ chịu khi ở một mình.
Đêm xuống. Kỳ lạ, khi nắng tắt mây mù cũng tan biến. Trăng thượng tuần hắt mớ ánh sáng non tơ lên rừng núi, sóng sánh. Ngọn núi tuyết bên kia lấp lánh như có dát bạc. Đỉnh khuất lấp trong màn trời, vực hun hút sâu. Đoàn du khách kéo nhau đi ngắm trăng, trò chuyện.
Lửa hắt hiu cháy, tỏa chút hơi ấm cho những lữ khách. Họ nói chuyện, nói đúng hơn là đang đặt câu hỏi với hai nhà sư Tây Tạng. Những câu hỏi liên quan đến phong tục tập quán của người Tây Tạng, cách thức tu tập, và cả việc họ trốn thoát đến đây. Hai nhà sư trả lời nhiệt tình, âm vị trầm trầm. Những lúc không ai hỏi gì, họ quan sát những người trong đoàn, thắc mắc khi có người im lặng không nói chuyện, không đặt câu hỏi, phân vân khi thấy có người không biết vì lý do gì cứ lại trầm tư. Họ là người dẫn đoàn. Họ muốn mọi người trong đoàn phải vui. Ban vui đã trở thành sứ vụ của họ, ít nhất là bên bếp lửa này.
Trăng đổi hướng. Sương xuống nhiều và hơi lạnh dày hơn. Những người đi dạo trở về. Đôi vợ chồng trẻ người Ấn, hai giáo sư người Mỹ, một cô sinh viên Israel, một sinh viên Thổ và một người Pháp cùng đến tham gia. Một nhóm người khác biệt sắc da, chủng tộc, văn hóa và tôn giáo đang quây quần bên bếp lửa nhỏ cháy hiu hắt. Đề tài trò chuyện thay đổi. Họ chuyển qua hát. Họ hát đủ thứ nhạc, vỗ tay tán thưởng và khen nhau hát hay. Những lời khen không biết được bao nhiêu phần trăm sự thật. Phép lịch sự nó buộc như thế! Hai nhà sư Tây Tạng trở nên im lặng, đề tài sinh hoạt đã bỏ rơi họ. Màu áo đỏ nhạt nhòa trong màn sương.
Lửa tắt. Trăng khuất. Màn đêm thăm thẳm. Mọi thứ chợt xóa nhòa tan biến trong bóng tối. Mình là gì, hạt cát trên bãi sông Hằng, chiếc lá trên đỉnh Triund, hay cái tôi ngự trị giữa bao la trời đất lúc này? Mọi người im lặng về nơi nghỉ ngơi. Tụm lại rồi tách ra. Sau sự rộn ràng, vui đùa, gào thét hay là gì đi nữa, cuối cùng lại một thân một mình trở về với riêng mình, gặm nhấm những hỉ nộ ái ố đã qua, dự định những bước tiếp đến. Rồi lại xáp vào, lại tách ra. Hạnh phúc, khổ đau. Và cuối cùng một mình đi về cái chết. Con người muôn đời vẫn là cá thể cô đơn.
Ngày lên. Nắng sóng sánh trên bãi cỏ xanh rì. Khung cảnh trở nên tươi mới lạ lùng. Đoàn người xuống núi. Bỗng chốc mây mù kéo đến, và mưa. Thời tiết biến đổi nhanh chóng. Người người nối nhau, rời rạc, tan biến trong mây mù và mưa. Mình là chiếc lá, hạt cát hay trung tâm vũ trụ? Thật ngớ ngẩn! Mây mù khỏa lấp lối đi.
Nguyên Hiệp
[Tập san Pháp Luân - số 57, tr.76, 2009]