Tấm lòng

Ngồi tĩnh lặng, mắt nhìn sâu vào tâm thức, tai lắng nghe tiếng chim hót du dương, vạn vật tồn sinh vẫn nhịp nhàng trôi chảy theo dòng đời bất tuyệt, như nhiên. Ai trong chúng ta đã bao lần lãng quên chính mình, và rồi cũng lãng quên đi tất cả hạnh phúc xung quanh. Con chim non kia có đòi hỏi gì đâu, chỉ xin hiến dâng đời một tiếng hót; ngọn gió nọ nào có phân biệt thân sơ, suốt đời âm thầm làm dịu mát cho đời những không khí thanh lương. Mây trên bầu trời cứ lờ lững trôi, nước suối trong veo vẫn ngày đêm róc rách… Và đâu đó xa xa, bên lưng gộp đá, dưới tàn cây cổ thụ, một lão thiền sư ngồi giặt áo thời gian, ngẫm ngợi bóng chớp đời mình đã đến, đã đi như chưa bao giờ có tuổi.

Cuộc đời người có khác nào con cóc trong bài thơ nổi tiếng “dỏm”: Con cóc trong hang, con cóc nhảy ra, con cóc ngồi đó, con cóc nhảy đi. Và, cứ thế…! Chỉ có cái khác duy nhất giữa con người và con cóc, đó là ngoài bốn giai đoạn trong hang - nhảy ra - ngồi đó - nhảy đi, con người còn song hành với tấm lòng: “Sống trong đời sống, cần có một tấm lòng… để gió cuốn đi”. Chỉ với hai chữ đơn giản, “tấm lòng” của con người đã vẽ ra muôn màu muôn vẻ của cuộc sống. Có khi tấm lòng dâng cao như Thái Sơn, rộng sâu như biển cả, nhưng có khi tấm lòng cũng khiêm tốn như ngọn kim, nhỏ hẹp như đường chỉ.

Có một số người cho rằng, tấm lòng quý hơn tất cả mọi thứ bạc vàng châu báu trên trần đời. Cụ thể như cụ Nguyễn Du: “chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Hễ nói đến tấm lòng, chúng ta thường liên tưởng đến tính tốt của con người. Nhưng cái tốt từ đâu mà có? Dĩ nhiên, nhờ phân biệt với cái xấu mà cái tốt hiện hành. Nếu thế gian toàn là màu trắng thì không thể có cái gọi là màu trắng. Ở đây và nơi này, nơi mà tâm thức của lão du sĩ chỉ biết nhìn màu hoàng hôn và đếm nhịp thời gian, tấm lòng của lão cũng tạm thời trình diễn vài khía cạnh bên lề.

“Tấm lòng” theo ca từ của Trịnh Công Sơn là một trong những khía cạnh tốt đẹp của tâm thức, nó bao hàm nghĩa mến yêu, thương cảm trước số phận khổ đau, và vui mừng cho ai khi hạnh phúc. Bằng ấy là cũng khá đủ rồi, nhưng kẻ chăn trâu như tôi vì muốn tìm trâu cho kỹ nên phá lệ mà gợi thêm một chút dông dài. Khi nói đến tính tốt trong tâm lý người, có thể kể đến nhiều khía cạnh: lòng tin, tự thẹn với mình, xấu hổ với người, không tham lam, không nóng giận, không si mê, không phóng đãng, không hại, sự buông bỏ, thư thái, nhu nhuyến, thích ứng, chánh trực, thương yêu, vui vẻ, v.v… Còn những khía cạnh xấu, nó lấn chiếm rất nhiều diện tích trong mảnh ruộng tâm, chúng ta có thể nhận diện: lòng tham, sự nóng giận, ngu si, kiêu mạn, nghi ngờ, nhìn nhận sai lầm, sự phẫn uất, hận thù, che giấu, phiền muộn, ganh tỵ, keo kiệt, lừa dối, nịnh bợ, tự cao tự đại, v.v…

Kể ra cho nhiều để làm rối bời lẫn nhau, thật ra chỉ cần có tấm lòng là dung hòa được tất cả. Một tấm lòng tốt luôn luôn tiềm ẩn những khía cạnh khác của cái tốt trong chính nó, một tâm lý xấu cũng vậy. Cho nên, khi để lòng yên tĩnh, thì thời gian và không gian đều du dương theo nhịp đàn nhân nghĩa, một chút muộn phiền là đau khổ nảy sinh. Khi chú tâm trau dồi lòng tốt thì tính xấu không còn đất cắm dùi. Quên đi thực tại đời người, chằm hăm vào địa vị tiền tài, thì đời sống này còn gì hoa trái, hay chỉ chôn vùi trong giành giật, đấu tranh. 

Trong đời sống xã hội này, làm sao không có chuyện vàng thau lẫn lộn, thiện ác cộng sinh. Cũng vậy, trong tâm lý người, dĩ nhiên luôn song hành giữa tấm lòng và sự đua tranh, ích kỷ. Cái đẹp cũng của mình, cái xấu cũng đâu phải ở ngoài ta. Muốn phát huy cái đẹp trong lòng và tẩy trừ tính xấu đang xâm chiếm tâm hồn, dĩ nhiên không làm sao lột bỏ như cởi chiếc áo dơ, hay thay bìa quyển sách cũ. Mà vấn đề chính yếu là phải từng phút giây ta nhận diện. Thấy được bản chất em rồi, thì xấu đẹp gì anh cũng yêu thương. Bởi vì “em là tôi và tôi cũng là em”, trong ta chưa từng cách biệt. Có cách biệt chăng, là do anh quên nhìn em mỗi ngày, và em cũng chẳng thấy anh trong từng khoảnh khắc. Giả sử anh tên là “tấm lòng”, em được khai sinh là sự ghen tuông ích kỷ. Nếu anh và em cùng ngồi chung một chiếc ghế màu xanh, qua mây nước của cây trời vô tận, dõi mắt nhìn về một khung trời tịch lặng xa xa, thì anh và em còn đâu tên tuổi. Hòa nhịp trong nhau rồi, thì ta cùng san sẻ cho nhau, mặt trời mọc lùa trâu cày ruộng, buổi hoàng hôn mình vác cuốc đi về, khi giàu có ta cùng nhau chung hưởng, lúc nghèo hèn thì chia nhau chén ruột bầu nấu với râu tôm.

Cuộc sống còn có gì đâu khi tấm lòng đã an nhiên ngự trị. Khi tâm thái an nhiên rồi, thì ta cứ như cánh chim kia tung bay trong không gian bao la của tình thương mến, ban cho đời những tiếng hót thanh tao. Ta trải lòng mình như trăm suối đổ về sông, ta thong dong như áng mây lơ lửng, ta không hờ hững trước những nỗi bất an. Chỉ đơn giản vậy thôi, thế mà có những đóa hoa đời vẫn rong ruổi truy cầu, làm sao đây để tẩy trừ tâm tính xấu, làm sao đây khi tôi muốn mình hoàn toàn là đóa hoa tuyệt sắc của trần gian. Cần gì bận tâm, cần gì lo lắng, cứ như thế mà lẳng lặng nhìn nhận tâm hồn, nhìn nhận khổ đau. Khi nhìn nhận rõ ràng thì mình sẽ có khả năng làm chủ, hướng dẫn tấm lòng hãy đồng hành với người yêu của mình là dại dột, vụng về.

Chỉ có thế, và cuộc đời này đâu có gì ngoài như thế, xin chia sẻ cùng người vài giây phút trầm tư. Hy vọng thiện ác nhất như, thân sơ vô biệt, tâm cùng tâm như mây trời xanh biếc, người cùng người tràn ngập niềm thương yêu. Xin bà con nhớ cho một điều, tấm lòng ấy là chơn như giá trị. Bóng mặt trời vừa khuất sau đồi núi, cánh chim chiều đã mỏi cánh tìm nơi, trâu tôi chăn cũng vừa no cỏ, cánh đồng xanh xin từ giã quay về.■

[Tập San Pháp Luân.37.tr,59.2006]