Hạnh phúc là một khái niệm tương đối thực tế, nhưng cũng là một khái niệm rất trừu tượng. Tại sao lại nói như vậy? Bởi vì trong thực tế người ta định nghĩa hạnh phúc là gì, chứ không xác định được những gì là hạnh phúc. Vì thế chúng ta thường truy cầu hạnh phúc ở những nơi xa vời không thực tế, mà quên đi rằng hạnh phúc luôn ở quanh ta, chỉ bởi chúng ta không nhận diện được nó.
Có bao giờ bạn cảm thấy hạnh phúc khi được nằm trên một chiếc giường êm ái sau một ngày làm việc mệt nhọc? Có bao giờ bạn cảm thấy hạnh phúc khi bạn đang buồn chợt có một người bạn đến an ủi và sẻ chia? Có bao giờ bạn cảm thấy hạnh phúc khi cho người ăn xin một vài đồng tiền lẻ hoặc giúp đỡ một người nào đó qua cơn hoạn nạn? Và có bao giờ bạn cảm thấy hạnh phúc vào một buổi sáng đẹp trời khi nhìn ánh bình minh ló dạng? Nói chung có rất nhiều niềm hạnh phúc quanh ta mà ta thường ngoảnh mặt làm ngơ không quan tâm và không cảm nhận được điều đó.
Có một vị Tiên sau khi chứng được phép mầu muốn đi vào chốn trần gian để mang hạnh phúc đến cho mọi người, nhưng ông cũng không xác định được hạnh phúc của loài người là gì, nên bèn làm một cuộc thử nghiệm.
Một ngày, ông gặp một nông dân đang buồn rầu liền hỏi nguyên do, người nông dân trả lời: “Bây giờ đang là mùa cấy, mà con trâu của con lại chết mất. Không có nó làm sao con cày cấy được. Vì thế mà đau buồn.” Tiên ông liền ban cho nông phu một con trâu mới khỏe mạnh. Người nông dân cảm thấy hạnh phúc và tạ ơn. Vị Tiên liền ghi nhận được một điều hạnh phúc của loài nguời.
Một ngày khác, ông gặp một người đàn ông đang đau khổ liền hỏi lý do, người đó bảo rằng: “Con của con đang bệnh nặng thập tử nhất sanh, mà nhà con nghèo quá không đủ tiền chữa trị.” Vị Tiên liền cứu chữa cho đứa bé được khỏe mạnh. Người đàn ông cảm thấy hạnh phúc và tạ ơn. Và Tiên ông lại ghi nhận thêm được một điều hạnh phúc của loài người.
Lại một ngày khác, vị Tiên gặp một người đàn ông khác, người này tướng tá phương phi, tài hoa, giàu có, vợ đẹp, con ngoan, đời sống không thiếu thốn. Vị Tiên liền hỏi người ấy có cần giúp đỡ gì không. Người ấy trả lời: “Con cái gì cũng có, chỉ thiếu một điều là hạnh phúc, người có thể cho con không?” Tiên ông suy nghĩ một hồi, rồi như chợt hiểu ra điều gì đó, gật đầu đồng ý và bỏ đi. Sau đó ông hủy hoại tất cả những gì người đàn ông đang có. Đang lúc người đàn ông đang vô cùng đau khổ vì tán gia bại sản, một phần vợ ốm con đau, cảm thấy sống không bằng chết thì Tiên ông lại hiện ra trả lại tất cả mọi thứ cho ông ta. Người đàn ông lúc này cảm thấy vô cùng hạnh phúc liền quỳ xuống tạ ơn tiên ông. Tiên ông mỉm cười và ra đi. Người đàn ông kia cuối cùng cũng hiểu ra rằng, hạnh phúc chính là những thứ đang có mặt ở quanh ta, chỉ vì ngay chính mình không biết cảm nhận và hưởng thụ mà thôi.
Trong thực tế, người ta không có được cuộc sống hạnh phúc là vì không chấp nhận với cuộc sống hiện tại, mà luôn sống với khát vọng tham ái. Nhưng oái oăm thay, lòng tham không đáy, biết bao giờ mới lấp đầy, vì thế mà càng truy cầu bao nhiêu lại càng thấy thiếu thốn bấy nhiêu. Và rốt cuộc chỉ nhận được thất bại và khổ đau, mãi mãi chẳng có được niềm hạnh phúc an vui đích thực.
Lại nữa, người ta chỉ biết nhìn vào những người có hoàn cảnh tốt hơn mình mà so sánh, để rồi cảm thấy mình không được đầy đủ, và thế là tự cảm nhận khổ đau, mà chẳng ai nhận ra rằng, còn có rất nhiều người đang mơ ước có một đời sống như mình mà không được. Và nếu so với những người đó mình cũng là người hạnh phúc lắm rồi.
Cổ nhân dạy: “Tri túc tiện túc, đãi túc hà thời túc. Tri nhàn tiện nhàn, đãi nhàn hà thời nhàn”. Tạm dịch: Biết đủ bèn đủ, đợi đủ bao giờ mới đủ. Biết an vui liền an vui, đợi an vui biết bao giờ mới được an vui.
Qua đó, chúng ta có thể thấy, hạnh phúc hay khổ đau ở trong thế giới này chính là do chúng ta tự quyết định, tự nhận chân ra được để mà loại trừ hay nắm bắt nó hay không. Có những người mặc dù đời sống vật chất không bằng ai, song vì họ có tinh thần “biết đủ”, nên đời sống của họ luôn luôn hạnh phúc. Ngược lại, có những người mặc dù đời sống vật chất dồi dào, nhưng vì lòng tham chưa thỏa mãn, mãi chạy theo truy cầu vật chất mà quên đi những hạnh phúc đang có ở quanh mình. Chính vì thế mãi mãi chẳng bao giờ họ có được niềm hạnh phúc thật sự.
Nhìn lên mình chẳng bằng ai
Nhìn xuống chẳng ai bằng mình
Đó là một triết lý đơn giản mà thực dụng để cho chúng ta có được cuộc sống hạnh phúc. Niềm hạnh phúc giản đơn luôn ở ngay quanh chúng ta.
Thích Giác Thái
[Tập san Pháp Luân số - 42, tr.92, 2007]