Một lần, tôi đọc được ở đâu đó mấy câu thơ ngắn. Vì ngắn, và đối với tôi rất hay, nên đọc qua một lần là nhớ:
“Tâm sầu lắm ư,
Thôi đi nhị kiến
Chẳng còn ba, tư
Trên con đường thật
Người về với Như”.
Không biết tác giả nhưng tôi chắc thi sĩ này phải có tâm đạo lắm!
Gieo hạt xuống, hội đủ duyên, có ngày hạt sẽ nẩy mầm. Các cụ nói đúng thật. Cái mầm tôi vừa thấy từ cái hạt ghi lại trong tâm mấy câu thơ trên chính là buổi chiều nay. Lang thang trên Net thế nào, tôi lại gặp ngay tác giả. Hóa ra, những câu thơ đó chỉ là phiên dịch, còn nguyên bản là của một thiền sư Nhật Bản, ngài Ikkyu, tác giả hàng trăm bài Đạo thi nổi tiếng!
Mấy câu thơ trên, nguyên bản tiếng Nhật như vầy:
“Nageku nayo
Makoto no michi wa
Sonomama ni
Mittsu tomo nashi”.
Không cần phải biết tiếng Nhật, quý vị cứ thử theo đúng vần, đọc bài thơ nguyên bản xem sao. Mời quý vị thử đi, xem âm thanh của chữ nào làm tâm quý vị xôn xao?
Hơn bốn mươi năm trước, tôi có dịp học tiếng Nhật, đã có thể viết thư đơn giản, đàm thoại những câu thông thường, nhưng sau đó chẳng bao giờ dùng tới nên vốn liếng Nhật ngữ của tôi ngày nay chỉ còn lại “Toyota, Honda, Yamaha, Mazda, Suzuki…” nên đành “Sayonara” cho tiện việc sổ sách!
Tuy thế, đọc bài thơ trên, tôi cảm nhận sự rung động trên từng âm thanh của chữ “Sonomama”.
Sonomama được dịch là “như”. Người về với Như là về với Sonomama, về với Phật tánh, về với bản lai diện mục của mình. Về, tựa hồ gã cùng tử trong kinh Pháp hoa, khi bóng tối vô minh được giải tỏa mới thực sự biết trở về bằng Con đường thật (Mittsu tomo nashi) mà bắt gặp Chân như (Sonomama).
Lò dò thêm vài bước nữa vào thế giới của thiền sư Ikkyu, tôi gặp những câu ngắn hơn mà súc tích, thâm sâu. Mời quý vị đọc chậm rãi những câu này:
“Ima wa haya
Kokoro ni kakaru
Kumo mo nashi
Tsuki no irubeki
Yama shi nakereba”.
Nghĩa là:
“Trái tim ơi,
Không mây,
Không núi
Trăng tìm bóng tối
Biết tìm nơi đâu!”.
Không thấy tên dịch giả nên đành ghi lại nơi đây lời cám ơn vị nào dịch mà hay quá! Chuyên chở trọn vẹn ý thơ. Lời như bâng quơ mà ẩn dụ bao thiền ý. Sao thiền sư Ikkyu không gọi “Tay ơi! Chân ơi!” mà lại gọi “Trái tim ơi!”? Vì chỉ trái tim mới hiểu được câu “Trăng tìm bóng tối”. Trăng trên cao, tỏa sáng bình đẳng xuống mọi nơi đón nhận, tại sao trăng còn phải đi tìm những nơi tối tăm để chiếu rọi? Nơi tối tăm đó là gì? Có phải là vô minh không? Nếu đúng thế thì trăng mà Ikkyu nói ở đây không phải chỉ là vầng nguyệt mà chính là ánh sáng đạo pháp. Chỉ ánh sáng đạo pháp mới mở lòng từ bi, đi tìm bóng tối vô minh mà soi dọi. Trăng soi sáng tâm vô minh để Tâm Sáng với Trăng là một. Khi ấy, chúng ta lại thấy:
“Sonomama ni
Mittsu tomo nashi”
Trên con đường thật
Người về với Như.
Thật tuyệt vời! Chỉ dăm bước chánh niệm là về tới căn nhà Phật, có trắc trở, rắc rối chi đâu!
Quý vị còn muốn đọc nữa không? Chỉ những câu rất ngắn thôi mà giúp chúng ta vượt bao chặng đường dài. Như bài này:
“Yomosugara
Hotoke no michiwo
Tazunereba
Waga kokoro ni zo
Tazune irikeru”.
Phiên dịch là:
“Suốt đêm dài
Nếu ta tìm kiếm
Con đường Như Lai
Tìm hoài sẽ gặp
Tâm mình chứ ai!”.
Khi ý thức được là mình có Phật tánh thì ta không còn phải nhọc lòng tìm kiếm đâu nữa. Con đường này tưởng như trước mắt với người này mà lại muôn dặm vời xa với người kia! Ikkyu nhắc lại lời Phật như kinh nghiệm bản thân làm bằng chứng, giúp ta vững tin mà thu ngắn dặm dài. Có phải đó là tinh thần Pháp Hoa tam muội không, thưa quý vị?
Từ Pháp Hoa tam muội, ta lại dễ dàng nhìn thấy lý duyên sinh khi đọc những câu:
“Ame arare
Yuki ya korito
Hedatsuredo
Otsureba onaji
Tanigawa no mizu”.
Phiên dịch là:
“Mưa, giá, tuyết sương
Khác nhau là thường
Thế rồi rơi xuống
Qua đồi qua lũng
Một dòng nước tuôn”.
Cái này có mặt vì cái kia có mặt. Cái này diệt cho cái kia sinh nên diệt đó thực chẳng là diệt, sinh đó thực chẳng là sinh, vạn hữu mầu nhiệm trong tương nhập, tương tức. Đây cũng chính là “khai tam hiển nhất” mưa, gió, tuyết cũng chỉ tụ về “một dòng nước tuôn”. Dùng phương tiện Tam thừa nhưng liễu ngộ thì chỉ là Nhất thừa mà thôi.■
[Tập San Pháp Luân.37.tr,71.2006]