Nhà anh nghèo không gì ngoài bộ bàn ghế cũ kỹ và một cái giường tre mục nát. Anh sống đơn độc không người thân. Mỗi khi có ai hỏi về hoàn cảnh gia đình, anh chỉ nở nụ cười, nhưng bên trong nụ cười ấy hiện lên cả cuộc đời đau khổ mà anh không thể thốt nên lời.
Hằng ngày, khi mặt trời vừa lên, hàng xóm thấy anh tay cầm cái bao lầm lũi ra đi, xế tối mới về. Chẳng biết anh kiếm sống thế nào mà đã mấy năm nay cứ lặng lẽ như thế.
Trời vào Hạ, những cơn mưa có lúc tầm tã chợt đến chợt đi, rồi có lúc lại ban cho những ngày nắng chói chang, cháy da cháy thịt, anh vẫn lặng lẽ sống với chuỗi đời như thế. Một ngày, tôi thấy anh mang chiếc áo sơ mi sờn cũ, gần như muốn rách, với một cái quần cụt đen sì trông rất khắc khổ đang cặm cụi nhặt từng trang giấy báo nằm trong đống rác bên hông chùa. Anh nhẹ nhàng cẩn thận nhặt từng tờ, từng tờ, xếp lại ngay thẳng, thong thả, không có vẻ gì vội vã, phía ngoài kia dòng đời vẫn đầy biến động trôi đi.
Tôi đứng nhìn anh và lặng người khi thấy trời nắng chói chang như vậy mà anh vẫn thản nhiên ngồi, như không có ai biết đến mình. Cầm trên tay những tờ báo vừa nhặt, anh nâng lên và dán hai con mắt chăm chú vào đọc, hết trang này sang trang khác, hết tờ này sang tờ khác, mặc cho thế sự cứ xoay vần, cái nắng thiêu đốt. Dòng cảm xúc trong tâm tôi trào lên, mắt ứa lệ. Tôi và Anh, ai là người hạnh phúc đây?
Mái tóc màu hoa nắng, khuôn mặt đen sạm với thời gian, nhưng trên đôi môi của anh lúc nào cũng nở nụ cười thanh thoát. Tận sâu trong đôi mắt ấy, mọi người nếu tinh ý có thể cảm nhận được về anh, về một quãng đời đầy bất hạnh của anh. Để chiến thắng nỗi đau ấy, anh tự tìm cho mình một việc làm yêu thích, không nhờ vả vào ai, làm với tâm trạng thoải mái, mặc cuộc đời ra sao, đó là tìm đến những nơi nào có những con “chữ” của những tờ báo vất đi, anh nhặt nhạnh, đọc xong và xếp lại trân trọng rồi bỏ vào bao. Điều mà mọi người không hiểu ở anh là không biết anh lượm những mảnh giấy ẩn chứa những con chữ nhơ nhớp kia để làm gì, và đời sống của anh sẽ ra sao khi gặp những cơn mưa rào cuốn trôi tất cả.
Cuộc đời vốn dĩ là trận cuồng phong, là những trận bão ngập tràn bao thiên niên kỷ. Cơn gió cuộc đời anh từng trải, nó gay cấn và đầy gian nan. Còn những cơn gió thiên nhiên, tuy là mạnh nhưng nó chỉ là vật vô tri vô giác. Nó đến rồi đi, nó không có sự tranh đua hơn thua trong đó. Có lúc nó mang lại cho con người làn gió mát nhẹ, còn những lúc nó đem lại cho con người đau khổ, cái đau khổ của nó chỉ là thiên tai, còn cái đau khổ trong cơn gió bão táp của cuộc đời mới là cái đau khổ dằn vặt khiến cho con người trôi lăn nhiều đời nhiều kiếp. Cơn gió ấy mới là khiếp đảm và cần nên xa lánh. Cũng vậy, giữa cái nắng chói chang, thỉnh thoảng đệm vào những làn gió nhẹ thổi qua, kéo theo ánh nắng vàng như dịu lại, trong cái nhộn nhịp của cuộc đời, khiến cho người ta nhiều suy nghĩ. Đứng từ trên đài Quan Âm nhìn xuống, tôi quan sát thật kỹ dáng điệu của anh để tìm ra một cái gì đó bí ẩn, nhưng tôi không nhận ra gì cả ngoài sự bình thản, cần mẫn nơi anh. Tôi chợt nhớ đến con người Bùi Giáng, một con người kỳ quặc, với hai con mắt sâu hoắm nhưng bên trong ẩn tàng mật hạnh Bồ-tát.
Dẫu kinh qua những bể dâu cuộc đời, những dòng xoáy đang dần biến động, nhưng vẫn còn đâu đây hình bóng thản nhiên, tự tại giữa dòng xoáy cuộc đời, không tranh đua, không vội vã, không bất đồng mà vẫn hòa nhập, đó là những đặc tánh hiếm có của con người. Con người sống trong cái danh lợi hão huyền, mua danh bán chức, chết trên cái được mất hão huyền ấy, nhưng mấy ai được sống một cuộc sống nhàn cư, được an bình trong những giây phút thư thả, được bước những bước chân thảnh thơi an lạc. Có được mấy ai? Còn anh, anh tự tại, anh không vội vã và an bình ngay thời điểm đến hay đi. Anh nhặt những dòng chữ cuộc đời, nhặt những điều mà con người ghi lại sự hơn thua hạnh phúc hay đau khổ ấy. Người đời không biết trân trọng tri thức, lãng quên việc bồi dưỡng nhân cách đạo đức; còn anh, anh nhặt lại tất cả những cái tri thức đó, anh trân trọng, bởi bản chất của anh vốn tiềm tàng cái đã làm chủ được đau khổ, tiềm tàng cái trí huệ của một con người đã hiển hiện. Anh sống với đời, anh không bị cuốn trôi theo dòng đời. Dòng chữ trên những tờ giấy kia phản ánh lên cái bất an của cuộc đời đang đối diện, thế nhưng họ vẫn dấn thân vào; còn anh, anh nhận ra nó, và trân trọng nó, vì chính ngay trong cái bão táp bất an đó, anh thấy mình tự tại an vui. Sự đến và đi của anh như dòng chảy lững lờ trôi trên dòng đời mà thôi. Không có cái gì phải vội vã, phải bất an đối với mình, với người. Ngay trong bản thân mình đã vốn có sự bình an nội tại. Anh trở về và sống với nó. Anh sống với tri thức hiện tiền, an nhiên trong tĩnh tại cuộc đời.
Bầu trời vẫn trong xanh, những tia nắng vàng nhấp nhô trên ngọn cỏ, anh đứng lên, cất bước đi tiếp, anh đi vào cổng tam quan, bước vào trước bệ thờ Quan Âm chắp tay kính lạy và tiếp tục ra đi làm công việc của mình, để lại sau lưng anh là những câu hỏi không hề được anh trả lời:
“Em sẽ khóc khi nhìn trong khóe mắt
thấy một mình người đi lại lang thang
có gì giữ ân tình trong cỏ nhặt
múa vi vu vì hẹn với truông ngàn”.
(Bùi Giáng – Mưa Nguồn)
Trung Hiếu
[Tập san Pháp Luân - số 55, tr.63, 2008]